Долбоордун алкагында жүргүзүлүп жаткан чакан гранттар программасынын максаты Талас облусунун жаштардын арасында фото-видео үн ыкмасынын жардамы менен жана социалдык тармактарды колдонуу аркылуу генетикалык ресурстарды жана аны менен байланышкан салттуу билимдерди коргоого көмөк көрсөтүү болгон. Долбоор салттуу экологиялык билимдерди жандандыруу жана жаш муундарды иш-чараларды ишке ашырууга тартуу аркылуу генетикалык ресурстарды сактоого багытталган бир катар иш-чараларды камтыган да чакан гранттар программасын ишке ашырууга багытталган. Генетикалык ресурстарды жана аны менен байланышкан салттуу билимдерди коргоону камсыз кылуу үчүн төмөнкү 8 чакан гранттар тандалып алынып ишке ашырылган:
1) Долбоордун аталышы: "Таластын табигый-генетикалык ресурстарын сактайлы"
Уюмдун аталышы: ЦРГИ "Аманат Өмүр"
Долбоордун мөөнөтү: 5 ай, 2017-жылдын 1-январынан 2018-жылдын 1-июнуна чейин
Долбоордун максаты - Талас облусунун жана Талас шаарынын калкынын арасында социалдык тармактарда жаштардын фото-видео үнү аркылуу генетикалык ресурстарды жана ага байланыштуу салттуу билимдерди коргоого көмөктөшүү.
Милдеттер:
1. Жаштардын ыктыярдуу мобилдик тобун түзүү жана окутуу;
2. Жергиликтүү пайдалуу ресурстарга карата Ногой протоколунун негизги принциптерин социалдык тармактарда талкуулоо;
3. Талас районунун 8 айыл аймагында генетикалык ресурстарды жана ага байланыштуу салттуу билимдерди коргоо боюнча маалыматтык кампанияларды уюштуруу (жер-жерлерде жана онлайн);
4. Социалдык тармактарда Генетикалык ресурстар жана ага байланыштуу салттуу билимдер жөнүндө фотоконкурс жарыялоо;
5. Жаштар арасында андан ары талкуулоо менен сүрөт жана видео көргөзмөсүн уюштуруу;
6. Генетикалык ресурстар жана ага байланыштуу салттуу билимдер жана аны коргоо боюнча 2 видеотасманы чыгаруу;
7. Жергиликтүү ТВ жана радиого видео жана аудио клиптерди жайгаштыруу.
Долбоордун натыйжалары:
1. Көргөзмөлөрдө 800 гө чейин адам катышкан;
2. 50 гө чейин билдирүү ;
3. Кеминде 3 сынак (конкурстун жеңүүчүсү болуп социалдык тармактарда көп лайк топтогон балдар табылат);
4. "Генетикалык ресурстар жана ага байланыштуу салттуу билимдер" темасында 20дан кем эмес жаш активисттер тренинг өткөрүштү;
5. 2 видео чыккан;
6. Изилдөө үчүн мобилдик аянтча түзүлдү;
7. Таластын жергиликтуу жамааттары аймактын генетикалык ресурстары жана ага байланыштуу салттуу билим жөнүндө маалымат алышты;
8. Жаштар генетикалык ресурстар жөнүндө түшүнүккө ээ, ошондой эле легендаларды, дастандарды, аларды колдонуунун рецепттери жөнүндө маалымат алышты;
9. Жаратылыш ресурстарын коргоо жана экологиялык маселелер боюнча мобилдүү иштей турган ыктыярчылар тобу түзүлдү;
10. Сүрөт көргөзмөсү өткөрүлдү.
2) Долбоордун аталышы: "Чөптөр, табигый боёктор жана аконит - жаш муундарга сактап салттуу билимдерди сактап калуу, аталардын мурасын калыбына келтирүүнүн жана өткөрүп берүүнүн символдору"
Аткаруучулар: "Алтын Оймок" КФ
Долбоордун максаты - Тоң районунун Ак Бакши капчыгайындагы аконит жана чөп боёктору сыяктуу жергиликтүү пайдалуу жаратылыш байлыктарын сактоо, малчылар менен кол өнөрчү аялдар арасында түшүндүрүү иштерин жүргүзүү, ошондой эле туристтик компаниялардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын өкүлдөрү менен талкуулоо жаш мал чарба фермерлерин тартуу.
Милдеттер:
• Аконит жана чөп-боёктор боюнча көйгөйлөрдү изилдөө, ошондой эле ушул пайдалуу чөптөрдүн көйгөйлөрүн чечүүчү топтордун катышуусу менен изилдөө жана сурамжылоо жүргүзүү. Коомдун башка жашоочулары үчүн аконит жана чөп-боектору жөнүндө маалыматтарды камтыган чакан брошюраны чыгаруу.
•Селекционерлер жана кол өнөрчүлөр, студенттер жана көйгөйлөрдү чечүү чөйрөсүнүн башка катышуучулары үчүн талкуу жолугушууларын жана окутууларды өткөрүү.
• Кичи күнөскана түзүү, сактоо жана көбөйтүү үчүн уруктардан, калемчелерден алган тоо-чөптөрдүн боекторун кылдаттык менен отургузуу.
• Кол өнөрчүлөр жана малчылар, ошондой эле аймактын пайдалуу ресурстарын сактоо үчүн жергиликтүү жамааттын башка өкүлдөрү менен Фестивалды уюштуруу.
Долбоордун күтүлгөн натыйжалары:
- Кичи күнөскана курулат, ал жерге боёк чөптөрү отургузулат.
- Аконит жана чөптөрдүн боектору жөнүндө чакан брошюра жалпы элге таратылат;
- Табигый чөптөрдү-боёкторду пайдалануу боюнча салттуу билимдерди сактоочу 2 жергиликтүү ташуучуларды тартуу менен 13 кол өнөрчү окутулат.
- Дары чөптөр боюнча адисти тартуу менен мал чарба фермерлеринин 36 студенти окутулат;
- No 81 лицейдин жана Догдуров мектебинин 11 мугалими биомаданий ар түрдүүлүктү сактоонун маанилүүлүгү жөнүндө билим алышат;
- "Туулган жердин байлыгы - элдин байлыгы" фестивалы кесиптик-техникалык лицейдин студенттердин жана мугалимдердин катышуусу менен уюштурулат.
3) Долбоордун аталышы: "Табигый кампа - элдин байлыгы"
Аткаруучу: КФ “Аманат-Омур”Чуй облусу, Сокулук району, Кызыл — Туу айылы. Долбоордун орду: Чүй облусу, Сокулук району, Кызыл-Туу айылы
Долбоордун максаты - Сокулук районунун Кызыл-Туу айылынын тургундарынын биомаданий ар түрдүүлүгүн аймактын генетикалык ресурстары (Нагоя протоколу) жөнүндө маалыматка ээ болуу жана социалдык ишкананы түзүү мисалы менен элдин экономикалык абалын жакшыртуу үчүн жергиликтүү ресурстардын маанисин көрсөтүү жолу менен жайылтуу.
Максаттар:
1. Генетикалык ресурстарга жеткиликтүүлүктү жөнгө салуу жана ресурстарды Нагоя протоколунун негизинде адилеттүү пайдалануу жөнүндө жергиликтүү жамааттарга маалымат таратуу.
2. Мультимедиа борборунун ресурстарын колдонуп, салттуу билимдерди жайылтуу жана жергиликтүү генетикалык ресурстарды пайдалануу боюнча фото жана видео ролик тартуу. Уюмдун интернет баракчасында "Жер байлыгы-эл байлыгы" аттуу рубрикасын баштоо.
3. Дары чөптөрдү туура чогултуу боюнча окутууларды өткөрүү, ошондой эле тоолорго экскурсия жүргүзүү менен, аялдар үчүн жергиликтүү мөмө-жемиш жана дары чөптөрдү колдонуунун негизинде кайра иштетүүчү социалдык ишкана түзүү.
4. Социалдык ишкананын даяр продукцияларынын көргөзмөсүн уюштуруу: мөмө-чөптөрүнөн жасалган ванна шыпыргычтары, чөптөрдөн жасалган аралашмалар, ден-соолукка пайдалуу көчмөн кыргыз чайларын жана суусундуктарын даярдоо.
Долбоордун туруктуулугу:
Жергиликтүү жамаатта социалдык ишкана аркылуу жамааттын иш-аракетинин үлгүсү коюлат;
Жергиликтүү жамаат экологиялык таза дары чөптөрдү чогултуп, мөмө-чөптөрүнөн ар кандай аралашма, чай, дары жасап колдонушат, ошондой эле кээ бир ооруларды дарылоогоо жана алдын алууга керектешет;
Экономикалык абалы төмөн болгон аялдар жумуш менен камсыз болушат;
Долбоордун натыйжалары туруктуу болушу үчүн, алынган жабдуулар келечекте айыл чарба продукцияларын консервациялоодо колдонсо болот.
4) Долбоор: “Талас районунун Калбы ААнын биологиялык ар түрдүүлүгүн сактоо жана мектеп мугалимдери аркылуу жергиликтүү калктын генетикалык ресурстары жөнүндө билимдерди жайылтуу”
Аткаруучулар: «Зымырык» коомдук бирикмеси, Талас областы, Талас району, Калбинский АА.
Максаты – Талас районунун Калбы ААнын биологиялык ар түрдүүлүгүн сактоо, семинарларды өткөрүү жана брошюра чыгаруу, А.Солтонов атындагы мектепте “Биологиялык ар түрдүүлүк” боюнча класс ачуу жана жергиликтүү калкка негизги генетикалык ресурстардын жалпы түрлөрү тууралуу маалымат берүү.
Күтүлгөн натыйжалар:
• Мектептеги биология сабагында жергиликтүү дары чөптөрдүн касиеттери жана колдонулушу жөнүндө маалымат берүү жана окутуу, студенттер дары чөптөрдүн түрлөрүн айырмалоого үйрөнүшөт жана туура чогултуу жана сактоо ыкмаларын үйрөнүшөт;
• Мектепте биологиялык ар түрдүүлүк же жашыл классын уюштуруу - биологиялык ар түрдүүлүктү жана аны сактоону үйрөтүү үчүн аянтча;
• Сейрек кездешүүчү өсүмдүктөрдүн, жапайы мөмөлүү дарактардын жана бадалдардын, ошондой эле жеткиликтүү генетикалык ресурстардын жергиликтүү түрлөрүнүн мектеп питомнигин түзүү;
• Окуучулар жана алардын ата-энелери үчүн маалымдуулукту жогорулатуу жана тренингдерди өткөрүүнүн натыйжасында Калбы АА тургундарынын арасында биологиялык ар түрдүүлүктү жана экологияны сактоо боюнча жергиликтүү демилгелердин калыптанышы күтүлүүдө.
Долбоордун өнөктөштөрү: Орто мектептин ата-энелер комитети, Калбы АА жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, салттуу билимдерди сактоочулардын ичинен жергиликтүү калк.
Сурап билүү үчүн байланыш маалыматы: E-mail:orozalieva.r@inbox.ru Тел: 996 (708) 395421
5) «Мектеп кичи питомнигин түзүү аркылуу Недзвецкий алма дарагынын жергиликтүү сортун сактоо жана жандандыруу» долбоору
Аткаруучулар: «Журналисттер жана бейөкмөт уюмдардын коррупцияга каршы коалициясы», Жалал-Абад облусу.
Долбоордун максаты – Базар-Коргон районунун жергиликтүү жаратылыш байлыктарын коргоо үчүн «Недзвецкий алма дарактары» аттуу кичи питомнигин түзүү аркылуу мөмөлүү дарактардын баалуу сортторунун жоголуп бара жаткан түрлөрүн сактоо боюнча мектеп окуучуларынын экологиялык билимдерин жогорулатуу. Ошондой эле, тез өсүүчү бак-дарактардын питомнигин түзүү, Недзвецкий алма бактарын кыйбоо максатында жергиликтүү калкты күйүүчү отун менен камсыз кылуу.
Күтүлгөн натыйжалар:
• мектеб окуучуларынан экологиялык бригада же экологиялык топ түзүү. Экологиялык топ Недзвецкий алмаларын кыйбастан, калкты арзан отун менен камсыз кылуу үчүн 0,25 гектар жерге тез өсүүчү бак-дарактардын көчөттөрүн отургузат. Балдар биологиялык ар түрдүүлүктү сактоону жана жабык тамыр ыкмасын колдонуу менен көчөттөрдү өстүрүүнү үйрөнүшөт;
• Недзвецкий алма дарактарынын негизинде уюшулган 2 мини питомник жергиликтүү алманын сейрек кездешүүчү түрүн сактоого, экологиялык демилгелерди өнүктүрүүгө, аймактын токой катмарын көбөйтүүгө, токойду калыбына келтирүүгө жана биоартүрдүүлүктү сактоого жакшы шарттарды түзөт, ал эми отургузулган көчөттөр сел агымын азайта алат.
Долбоордун өнөктөштөрү: №13 атындагы орто мектеби. Б.Анаркулова атындагы орто мектеби. Т.Исманова, 1-Май орто мектеби, айылдын жергиликтүү калкы.
Сурап билүү үчүн байланыш маалыматы: E-mail: nurmaja@yahoo.com Тел: + 996 (0775) 58 29 75
6) Долбоор «Алтын тамыр — жашоо тамыры"
Аткаруучу: ОО «Коонорбос мурас», Нарын облусу, Ат-Башы району, Ача-Кайынды айылы.
Долбоор максаты – жергиликтуу мектептердин окуучуларынын “Алтын Тамыр” чоптун касиеттери жөнүндө жана генетикалык ресурстары тууралуу билимин жогорулатуу.
Күтүлгөн натыйжалар:
• Мектеп окуучуларына жана алардын ата-энелерине, ошондой эле жергиликтүү коомчулукка экологияга зыян келтирбестен дары чөптөрдү чогултуунун, кургатуунун жана колдонуунун туура ыкмалары боюнча маалымат берүү жана окутуу;
• Ат-Башы районунда жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн негизинде жергиликтүү коомчулуктун Ача-Кайыңды аймагынын жаратылышына экологиялык мамилесин жогорулатуу максатында «Алтын Тамыр/Родиола» брошюрасын иштеп чыгуу жана басып чыгаруу;
• Үй шартында дары чөптөрдү көбөйтүүнүн рационалдуу ыкмасы боюнча түшүндүрүү иштери менен бирге мини питомник түзүү аркылуу «Алтын Тамыр/Родиоланы» экологияга зыян келтирбестен пайдаланууну көрсөтүү.
Долбоордун өнөктөштөрү: окуучулар, айыл өкмөтүнүн мүчөлөрү, токой чарбасынын адистери, жергиликтүү коомчулуктун өкүлдөрү.
Сурап билүү үчүн байланыш маалыматы: E-mail: konorbosmiras@mail.ru Тел: +996 (554) 779633
7) Долбоор: “Чычырканак – жаратылыш байлыгы, муундардын ден соолугу үчүн”
Аткаруучулар: «Өңөр-Булагы» коомдук бирикмеси, Чүй облусу, Кемин району, Шабдан айылы
Долбоордун максаты – Чоң-Кемин өрөөнүнүн генетикалык ресурсунун негизги түрлөрүнүн бири катары чычырканакты сактап калуу.
Күтүлгөн натыйжалар:
• Айылдын тоонун бооруна аянты 1,5 га жерге чычырканак, терек жана башка дарактардын түрлөрүн отургузуу. Чычырканактарды отургузуу, сактоо жана көбөйтүүдөн тышкары бул аймактын сел кооптуу жеринин кыртышын бекемдөөгө жардам берет;
• Айылдагы мектепте «Табиятка таазим» клубун жаңылоо жана ишке киргизүү. Шабдан айылынын мектебинин окуучулары чычырканактын жергиликтүү сортторун, ошондой эле терек жана жергиликтүү бак-дарактардын башка түрлөрүн эгүүнү жана аларды багууну үйрөнүшөт;
• Чычырканакты сарамжалдуу пайдалануу боюнча аялдардын демилгелүү тобун түзүү, алар чычырканак мөмөлөрүн кылдаттык менен чогултууну жана аны андан ары базарда сатуу үчүн чычырканактан кыям жасоону үйрөнүшөт, бул жаш аялдар үчүн жаңы жумуш орундарына жана кошумча киреше алып келет.
Долбоордун өнөктөштөрү: Кемин районунун Чоң-Кемин АА муниципалдык өз алдынча башкаруусу, Шабдан орто мектеби, Чоң-Кемин жаратылыш паркы, жергиликтүү жамааттын аялдар тобу. Сурап билүү үчүн байланыш маалыматы: E-mail: onorbulagy.shabdan2011@gmail.com Тел:+996 (556) 611545
8) Долбоордун аталышы: "Карагат - Суусамыр өрөөнүндөгү генетикалык ресурс"
Аткаруучу: Коомдук бирикме - "Илхам"
Долбоордун максаты - тоо карагатын сактоо боюнча жана тоо карагаты менен байланышкан салттуу билимдерди изилдөө, жана жаштардын генетикалык ресурсар жөнүндө билимин күчөтүү. Долбоор генетикалык ресурстар, салттуу билимдер, жана ошондой эле Нагоя протоколу боюнча маалымат жана билимдерди жаштар арасында жайылтууга багытталган. Суусамыр өрөөнүндө генетикалык ресурстарды үйрөнүү темасында окуучулар арасында талкуу жүргүзүлгөн.
Долбоордун милдеттери:
Суусамыр өрөөнүндөгү генетикалык ресурстары менен таанышуу темасында мектеп окуучуларынын арасында талкууларды өткөрүү;
400 чарчы метр мектеп аянтчасына карагат отургузуу;
Жергиликтүү тургундарды генетикалык ресурстар менен тааныштырууга жагымдуу шарттарды түзүү.
Күтүлгөн натыйжалар:
Натыйжада, мектептин аймагында карагаттын көчөттөрү пайда болуп, ар бир үйгө карагаттын көчөттөрү отургузулат. Генетикалык ресурстар жөнүндө маалыматты жана билимди жайылтуу үчүн атайын кеңешме тобу уюштурулган.
9) Долбоордун аталышы: "Ат-Башын районунун ландшафттарынын биологиялык ар түрдүүлүгүн сактоо үчүн жергиликтүү экологиялык потенциалды жогорулатуу"
Аткаруучу: Коомдук бирикме - ОО Табият-Ат-Башы
Долбоордун мөөнөтү: 2018-жылдын январь айынан 2018-жылдын май айына чейин
Долбоордун орду: Нарын облусу, Ат-Башы району, Ача-Кайыңды айылы, Ачы-Кайыңды айыл өкмөтүнүн аймагы.
Табият-Ат-Башы ООнун башкы максаты - Кыргызстанда экологиялык таза чөйрөнү түзүү жана сактоо, ошондой эле айлана-чөйрөнү коргоо, жаратылыш ресурстарын сарамжалдуу пайдалануу жана туруктуу өнүгүү боюнча иш-чараларды коомдук колдоо.ООнун 100дөн ашык мүчөсү бар Табият-Ат-Башы.адам, анын ичинде 30дан ашык активдүү адамдар.
Долбоордун максаты - Ат-Башын районунун экосистемаларынын биологиялык ар түрдүүлүгүн сактоо жана жергиликтүү тургундардын жана уюмдардын потенциалын мобилизациялоо аркылуу айлана-чөйрөнү жакшыртуу.
Күтүлүүчү натыйжалар:
• Ат-Башын районунун Ачы-Кайыңды айыл өкмөтүнүн өсүмдүктөрүнүн жана жаныбарларынын генетикалык ресурстарын баалоо боюнча изилдөө жүргүзүлөт, анын жыйынтыгы менен райондун калкы изилденип жаткан аймактын генетикалык ресурстарына кызыгат.
• Материалдарды чогултуу, талдоо, жалпылоо, калк арасында 500 нускадагы методикалык колдонмолорду басып чыгаруу жана жүгүртүүгө жайылтуу, бул алардын аймактын генетикалык биологиялык ресурстары жөнүндө маалымдуулугун жогорулатат жана жаратылыш ресурстарын сарамжалдуу пайдалануу боюнча ишмердүүлүгүн күчөтөт.
• 50-60 жергиликтүү активисттердин, лидерлердин катышуусунда семинарларды өткөрүү алардын активдүүлүгүн жогорулатат, жергиликтүү экологиялык жана экономикалык көйгөйлөрдү чечүүдө өз ара аракеттенүүсүн жакшыртат. Жаңы айлана-чөйрөнү коргоо топтору түзүлөт: бейөкмөт уюмдар, жамааттар, алардын иши Ат-Башын районунда генетикалык биологиялык ар түрдүүлүктү сактоо маселелерин чечүүгө багытталат. жаратылыш ресурстарын сарамжалдуу пайдалануу боюнча алардын ишин активдештирет.